Lý do khiến nhà đầu tư thua lỗ trên thị trường chứng khoán?

Năm 2021 thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận một tăng trưởng bùng nổ về mọi phương diện, từ chỉ số cho tới thanh khoản, số lượng người tham gia. Các ngưỡng 1.200-1.300-1.400-.1.500 điểm lần lượt được chinh phục và mang đến niềm tin cho nhiều nhà đầu tư. Nhưng đến năm 2022, 2023 kinh tế thế giới khó khăn cộng với tình hình thắt chặt tiền tệ khắp thế giới khiến VNI chỉ loanh quanh 1.000 điểm, kéo theo sự thua lỗ của đa số nhà đầu tư trên thị trường.

Đâu là lý do phần lớn khiến nhà đầu tư mất tiền trên thị trường chứng khoán?

Vậy đâu là nguyên nhân khiến nhà đầu tư thua lỗ như vậy, cùng chúng tôi tham khảo 10 hành động sai lầm dưới đây khiến cho các nhà đầu tư thua lỗ nhiều nhất.

1/. Thiếu kiến thức về giao dịch trên thị trường chứng khoán

Lý do lớn nhất khiến hầu hết các nhà đầu tư mất tiền khi đầu tư trên thị trường chứng khoán “thiếu kiến thức”. Đầu tư chứng khoán vốn là một lĩnh vực rất phức tạp và đòi hỏi hàm lượng kiến thức rất cao, kinh nghiệm về tài chính, kinh doanh, phân tích thị trường….

Đối với thị trường chứng khoán, đã qua rồi cái thời “cứ mua là thắng”. Chỉ cần tham gia các “room phím hàng” nghe “3 chữ cái” mà không cần quan tâm nội tại doanh nghiệp, câu chuyện ngành, diễn biến vĩ mô là đã có thể thu được lợi nhuận. Sự sàng lọc khắc nghiệt của thị trường đã cho thấy kênh đầu tư chứng khoán không phải một canh bạc đỏ đen mà cần sự nghiêm túc đầu tư, học hỏi đào sâu kiến thức, chắt lọc kinh nghiệm, rèn tâm lý, kỷ luật.

Các kiến thức tối thiểu về tài chính đối với nhà đầu tư

• Hiểu biết về thị trường tài chính, về bản chất công cụ vốn của cổ phiếu, trái phiếu, chứng khoán phái sinh... trước khi tham gia vào đầu tư. Quan trọng nhất là nhà đầu tư phải nhận thức được rủi ro của công cụ vốn để từ đó có cách thức tiếp cận phù hợp khi tham gia đầu tư.
• Hiểu biết vĩ mô và vi mô về kinh doanh, tài chính doanh nghiệp để đánh giá hoạt động kinh doanh của công ty. Đây là một kỹ năng đặc thù thông thường, là kiến thức nền tảng của các nhà đầu tư được đào tạo về lĩnh vực kinh tế, tài chính và kinh doanh, tuy nhiên sẽ khó đối với các nhà đầu tư thuộc các lĩnh vực khác.

Nhưng qua quan sát hiện rất phổ biến tình trạng nhiều NĐT cá nhân chưa thực sự có nhận thức phù hợp về thị trường chứng khoán, dẫn tới lựa chọn phương pháp giao dịch đầu tư mang nặng tính đầu cơ và để lại những hậu quả đáng tiếc.

2/. Kỳ vọng không thực tế, tâm lý muốn kiếm lời nhanh

Rất nhiều NĐT bước vào thị trường chứng khoán với mong muốn đạt lợi nhuận hàng chục % trong 1 tháng, thậm chí muốn biến kênh đầu tư chứng khoán trở thành nguồn thu nhập cố định.

Điều này là không thực tế bởi luôn tồn tại nghịch lý lợi nhuận kỳ vọng càng cao thì rủi ro càng lớn. Khi mang tâm lý giàu nhanh như thế NĐT dễ dàng lựa chọn các loại hình đầu tư đầy rủi ro và dễ mắc phải cạm bẫy dẫn đến sự thua lỗ nặng nề.

“Đầu tư thành công cần có thời gian, kỷ luật và kiên nhẫn. Bất kể tài năng hay nỗ lực lớn đến đâu, một số thứ chỉ cần thời gian: Bạn không thể sinh con trong một tháng bằng cách để chín người phụ nữ mang thai - Warren Buffett”

Một trong những nhân vật mà cả giới đầu tư ngưỡng mộ, nhắc đến tên ai cũng biết là Warren Buffett. Ông "chỉ" đạt lợi nhuận khoảng 20% (trung bình hàng năm) khi đầu tư. Vì vậy NĐT phải nên thực tế hoá kỳ vọng của mình để xây dựng chiến lược đầu tư hợp lý và bền vững.

3/. Quan tâm tới giá cả hơn là giá trị

Một số nhà đầu tư theo trường phái kỹ thuật thường chỉ quan tâm đến giá và khối lượng giao dịch, mà bỏ qua các yếu tố nội tại của doanh nghiệp, các báo cáo tài chính, tin tức nội bộ, sự kiện kinh tế, chính trị và các yếu tố thị trường khác. Trong khi đó, nhưng yếu tố này là những yếu tố đầu tiên ảnh hưởng đến biến động giá và là nguyên nhân của mọi gốc rễ vấn đề. Không xem xét giá trị nội tại và ảnh hưởng của thị trường chung là một sai lầm to lớn khiến các NĐT mua phải giá ở “đỉnh” và thua lỗ ngay sau đó.

Đa phần các nhà đầu tư lâu năm và nhà đầu tư thành công họ vẫn luôn tham khảo các chỉ tiêu cơ bản của doanh nghiệp, bởi khi lựa chọn các cổ phiếu có nền tảng tốt để giao dịch lướt sóng vẫn tăng độ tin cậy hơn là bỏ qua tiêu chí này.

4/. Không dám cắt lỗ - chưa bán là chưa lỗ

Trong tất cả các bài học về thị trường chứng khoán, chấp nhận thua lỗ là một trong những bài học khó nhất đối với đa số mọi người. Khi nhiều người chơi chứng khoán quên rằng nếu lỗ 20% thì bạn phải lãi 25%, và lỗ 50% thì phải lãi 100% mới hoàn vốn. Khả năng một cổ phiếu tăng giá như vậy là bao nhiêu?

Chính sự trì hoãn “không dám cắt lỗ” và thừa nhận sai lầm, tâm lý hy vọng sẽ sớm khởi sắc trong tương lai, ít nhất là chờ đợi cổ phiếu phục hồi đến khi hòa vốn. Các mức lỗ dần tăng từ 5-10- 40-50% đến lúc NĐT không chịu đựng được nữa thì mới cắt lỗ thay vì theo nguyên tắc cắt lỗ mức 5-7%.

Hãy nhớ rằng “còn tiền là còn cơ hội”, và thay vì nhìn tài khoản của mình bị bào mòn mỗi ngày, hãy quyết đoán “đau một lần rồi thôi” để tìm kiếm một cơ hội khác tốt hơn. Người giữ được kỷ luật trong đầu tư sẽ có cơ hội thành công cao hơn bình thường.

Biểu đồ tâm lý nhà đầu tư chứng khoán

5/. Không có nguyên tắc đầu tư, cảm tính

Nguyên tắc đầu tư là hệ thống các quan điểm, tư tưởng, hành động nhất quán và xuyên suốt quá trình đầu tư, buộc các cá nhân phải tuân theo. Thị trường chứng khoán là thị trường của sự kỳ vọng tương lai, của tâm lý, là nơi có thể dễ thấy sự điên rồ của đám đông, thường sẽ phi lý trí và bị cảm xúc lấn át. Vì thế, không khó hiểu khi mà 90% NĐT trên thị trường ra các quyết định chạy theo cảm tính.

“Cắt lỗ” – Nguyên tắc “sống còn” trong đầu tư chứng khoán

Đầu tư thành công cần kỹ năng chứ không phải quyết định dựa trên cảm xúc. Các yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định và cảm xúc chịu trách nhiệm khá nhiều cho kết quả của những quyết định này. Bốn cảm xúc nguy hiểm nhất khi đầu tư chứng khoán: tham lam, sợ hãi, hy vọng và hối tiếc. Những trạng thái này sẽ ảnh hưởng tới quyết định của nhà đầu tư ở bất kỳ thị trường nào.

Nếu NĐT nào không thể xây dựng cho riêng mình một bộ quy tắc đầu tư thì rất dễ bị chi phối bởi cảm xúc cá nhân và bị cuốn vào các vòng xoáy mua mua bán bán liên tục của đám đông. Cuối cùng là đưa ra các quyết định phi lý trí và sai lầm dẫn tới thua lỗ là chuyện không ngoài dự đoán. Những người kiếm tiền bằng cảm tính chính là người dễ thất bại nhất. Ngược lại sự bình tĩnh trước mọi tình huống sẽ luôn đưa ra những quyết định sáng suốt hơn cả.

“Chỉ có nguyên tắc mới vượt qua được lòng tham và nỗi sợ hãi”

6/. Sử dụng tỷ lệ đòn bẩy quá cao

Sử dụng tỷ lệ đòn bẩy cao thông qua vay margin từ các CTCK được xem là một trong những công cụ mang lại lợi nhuận tối đa cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, đây cũng là con dao hai lưỡi, việc dùng margin với tỷ lệ cao sẽ giúp gia tăng lợi nhuận nhanh chóng khi cổ phiếu tăng giá, nhưng cũng có thể gây thiệt hại rất lớn cho nhà đầu tư, thậm chí làm cháy tài khoản một cách nhanh chóng khi giá sụt giảm quá đà.

Đa số các NĐT mới thường thiếu hiểu biết về mức độ rủi ro cao của margin, để lòng tham và cảm xúc chi phối dẫn tới mức độ thua lỗ trầm trọng, đặc biệt là khi sử dụng margin vào khoảng thị trường downtrend.

Thị trường cổ phiếu luôn khó dự đoán và margin chỉ dành cho các nhà đầu tư đầy kinh nghiệm và sẵn sàng chấp nhận rủi ro, đừng để chứng khoán là canh bạc.

7/. Không cập nhật tin tức thị trường

Để có thể sinh tồn trên thị trường tài chính biến động từng phút từng giây, bất kỳ sự kiện nào vừa mới xảy ra trên thế giới và trong nước đều có thể ảnh hưởng ngay lập tức tới thị trường chứng khoán.

Nhiều sự kiện bất ổn xảy ra làm suy yếu triển vọng kinh tế toàn cầu như chiến tranh, lãi suất, phá sản, lạm phát…gây nên nhiều đợt điều chỉnh mạnh và bán tháo khiến NĐT không kịp trở tay và thua lỗ nặng nề. Vì thế, việc đòi hỏi các NĐT phải liên tục cập nhật tin tức để nhanh chóng để đưa ra quyết định linh hoạt phù hợp.

Bên cạnh đó, việc cập nhật tin tức thị trường cũng giúp NĐT tích lũy kinh nghiệm, kiến thức và tìm ra nguy hiểm lẫn cơ hội trong đó. Thị trường tài chính đa phần tập trung các trí thức, những người có nhiều kiến thức về kinh tế, doanh nghiệp và tài chính. Nếu không theo dõi tin tức và học tập NĐT rất dễ bị lạc hậu và mất tiền.

8/. Không có kế hoạch đầu tư

Các kế hoạch đầu tư trên thị trường chứng khoán là thứ đã trở thành một công cụ có giá trị đối với hầu hết các nhà đầu tư. Đại đa số NĐT mới không lập kế hoạch đầu tư và mắc phải lỗi:

• Đầu tư quá nhiều vốn cùng một lúc
• Đầu tư quá nhiều vào một cổ phiếu rủi ro
• Mua cổ phiếu bừa bãi không theo một tiêu chí cụ thể nào
• Bán cổ phiếu quá sớm hoặc quá muộn
• Đầu tư vào lĩnh vực không hiểu biết và không cân nhắc được ảnh hưởng các yếu tố thị trường.
• Lúc khủng hoảng xảy ra không hành động nhanh lẹ…

Đây chỉ là một số vấn đề lớn nhất liên quan đến việc không có kế hoạch đầu tư. Thành thật mà nói, không có nhiều nhà đầu tư thành công trên thị trường chứng khoán mà không thực hiện theo kế hoạch. Là thành phần thiết yếu của kế hoạch tài chính, nó không chỉ giúp đạt được các mục tiêu hiện tại và tương lai mà còn giúp đối phó với những tình huống khẩn cấp không lường trước được. Đầu tư mà không có một kế hoạch vững chắc sẽ giống như một người mù đường mà không có bản đồ trong tay. Đây cũng là một trong những lý do lớn nhất khiến nhiều NĐT thất bại.

Các NĐT mới nên bắt đầu với một kế hoạch tập trung vào các mục tiêu tài chính ngắn hạn và dài hạn của mình. Điều chỉnh chiến lược đầu tư phù hợp với mục tiêu tài chính có thể giúp bạn đầu tư một cách có kỷ luật.

9/. Không quản lý rủi ro

Mức sinh lời và rủi ro là hai khái niệm tồn tại song song với nhau trong đầu tư, nhắc đến mức sinh lời thì không thể không nhắc đến mức độ rủi ro. Rủi ro trong đầu tư là sự kiện không mong muốn xảy ra và gây thiệt hại cho nhà đầu tư (có khả năng thua lỗ hoặc mất tất cả). Những rủi ro này thường là yếu tố khách quan mà NĐT không kiểm soát được.

“Rủi ro” là thứ không thể kiểm soát được nhưng việc xác định trước những nguy cơ tiềm ẩn mà có thể chấp nhận để theo đuổi mục tiêu, nguy cơ nào cần xây dựng kế hoạch loại bỏ, phòng tránh hoặc ứng phó để giảm thiểu tổn thất ở mức tối thiểu là điều có thể làm trước được. Nhưng rất ít NĐT thực hiện đo lường rủi ro và quản trị rủi ro.

Thị trường chứng khoán rất nhạy cảm với rủi ro. Rủi ro đồng nghĩa với mất tiền và thua lỗ. Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến nhà đầu tư thua lỗ từ từ và mệt mỏi nhất. Quản trị rủi ro giúp NĐT bình tĩnh và sáng suốt hơn rất nhiều, kịp thời ứng phó với bất kỳ biến động nào xảy ra.

10/. Trung bình giá hay bắt dao rơi

Một trong những sai lầm mà ngay cả nhà đầu tư đã có kinh nghiệm trên thị trường cũng mắc phải, đó là mua cổ phiếu trên đà giảm – hay còn gọi “bắt dao rơi”.

Là thuật ngữ chỉ việc nhà đầu tư thấy một cổ phiếu đang trên đà giảm giá nên muốn tham gia “bắt đáy”, kỳ vọng giá sẽ hồi phục nhanh chóng sẽ kiếm được một khoản lợi nhuận lớn. Tuy nhiên, một cổ phiếu đang giảm giá mạnh không phải lúc nào cũng thật sự là một “món hời”.

Việc “bắt dao rơi” khiến nhà đầu tư dễ bị “đứt tay”, bởi vì khi đó NĐT chưa xác định được giá cổ phiếu đã chạm đáy hay chưa và việc mua vào có thể khiến họ chưa lời thì đã lỗ nếu cổ phiếu tiếp tục rớt giá. Việc trung bình giá xuống sẽ càng khiến NĐT chìm sâu hơn vào thua lỗ, giống như bắt dao rơi, thậm chí trắng tay, phải rời bỏ thị trường.

Chính vì vậy, nhà đầu tư không nên thử “bắt dao rơi”, mà hãy bình tĩnh, mọi hành động giá tăng hay giảm đều có nguyên do của nó. Hãy tìm hiểu kỹ nguyên nhân khiến giá rớt mạnh để có những phân tích thị trường sáng suốt nhất trước khi đưa ra quyết định hoặc chờ xu hướng giảm kết thúc và có tín hiệu mua vào.

Trên đây là những lý do phổ biến khiến nhà đầu tư thua lỗ nhưng không phải là tất cả. Không có sai lầm nào giống sai lầm nào, con đường đầu tư vẫn luôn tồn tại vô số cạm bẫy. Hy vọng với những gì mà Vietcap đã chia sẻ ở trên chắc hẳn bạn đọc đã hiểu được phần nào nguyên nhân mình từng thua lỗ? Mong rằng qua bài viết này Vietcap có thể giúp bạn có thêm thông tin và kiến thức về lĩnh vực này để tự tin trên con đường đầu tư của mình.

Powered by Froala Editor