Lợi nhuận là một trong những chỉ tiêu quan trọng mà nhà đầu tư rất quan tâm khi đầu tư vào doanh nghiệp. Thông qua báo cáo tài chính, cụ thể là báo cáo kết quả kinh doanh, chúng ta có thể biết được các chỉ tiêu về lợi nhuận của doanh nghiệp qua các năm như lợi nhuận gộp, lợi nhuận trước thuế, lợi nhuận sau thuế… Tuy nhiên trên thị trường chứng khoán có rất nhiều doanh nghiệp với quy mô và đặc điểm kinh doanh khác nhau. Do vậy để có thể đánh giá các doanh nghiệp khác nhau này, nhà đầu tư cần sử dụng các chỉ số khả năng sinh lời để có thể tìm ra được đâu là doanh nghiệp đang có lợi thế về khả năng sinh lời vượt trội trên thị trường.

chỉ số khả năng sinh lời của doanh nghiệp

Nhóm các chỉ số về khả năng sinh lời của doanh nghiệp.

Tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư (Return on Investment Capital – ROIC) đây là chỉ tiêu đánh giá khả năng tạo ra lợi nhuận trên cơ sở tổng vốn đầu của doanh nghiệp (bao gồm vốn CSH và nợ vay ròng). Chỉ tiêu này cho nhà đầu tư biết trung bình cứ 100 vốn đầu tư của doanh nghiệp sẽ tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận hoạt động. ROIC cho các nhà đầu tư thấy được liệu doanh nghiệp liệu có sử dụng vốn của mình có hiệu quả hay không? ROIC càng cao thể hiện doanh nghiệp mang lại TSLN cao, có lợi thế cạnh tranh bền vững và ngược lại. Chỉ tiêu ROIC được tính như sau:

ROIC = NOPAT / [ Vốn CSH + (Nợ vay-Tiền và tương đương tiền) ] (1)

Trong đó: NOPAT là lợi nhuận hoạt động của công ty trừ đi các khoản thuế thu nhập.

NOPAT = EBIT (1-t) trong đó EBIT là thu nhập trước lãi vay và thuế

Ví dụ: ROIC của công X, Y và công ty Z giai đoạn 2016 - 2021

    Nguồn: Dữ liệu từ trang web Master Trade

Qua đồ thị nhà đầu tư có thể nhận ra công ty Y đã trải qua giai đoạn kinh doanh không tốt, ROIC thấp và bị âm trong 2 năm 2019 và 2020, năm 2021 có cải thiện. Tuy nhiên so với công ty X và Z thì công ty Y đang sử dụng vốn chưa hiệu quả. Đối với công ty X, ROIC năm 2016 đạt mức cao nhất sau đó giảm dần đến năm 2019 sau đó ROIC tăng lên lại, ROIC của doanh nghiệp biến động như vậy có thể do đặc thù chu kì kinh doanh. Riêng đối với công ty Z thì ROIC đang có khuynh hướng giảm qua các năm, đây là một dấu hiệu không tốt cho công ty.

Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản

Tỷ suất lợi nhuận trên tổng tài sản (Return on Asset – ROA) đây là chỉ tiêu đo lường hiệu quả của doanh nghiệp trong việc sử dụng tài sản mà doanh nghiệp có trong việc tạo ra lợi nhuận sau thuế, không phân biệt tài sản được hình thành từ nguồn nào (vốn vay hay vốn chủ sở hữu). Chỉ tiêu này chịu ảnh hưởng bởi thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), ROA cho cũng cho thấy hiệu quả trong hoạt động đầu tư của doanh nghiệp. Chỉ tiêu ROA được tính như sau:

ROA = Lợi nhuận sau thuế / Tổng tài sản bình quân (2)

Lợi nhuận sau thuế  dùng để tính ROA có thể xác định như sau: EBIT(1-t) hoặc EAT + I(1-t) với t là thuế suất thuế TNDN, I là chi phí lãi vay.

Ví dụ: ROA của công X, Y và công ty Z giai đoạn 2016 - 2021

Nguồn: Dữ liệu từ trang web Master Trade

Qua biểu đồ ta thấy, cũng tương tự như kết quả của chỉ tiêu ROIC, công ty Y trong giai đoạn trên hoạt động không hiệu quả, ROA các năm thấp thậm chí bị âm. Đối với công ty Z, ROA có xu hướng giảm. Trong khi trong khi đó công ty X có ROA khá biến động qua các năm và có xu hướng tăng qua các năm gần đây.

Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu

Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (Return on Equity – ROE) đây là chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của doanh nghiệp trong việc tạo ra lợi nhuận cho chủ đầu tư (cổ đông) của doanh nghiệp. ROE giúp nhà đầu tư biết được cứ 100 đồng vốn chủ sở hữu mà doanh nghiệp bỏ ra sẽ mang lại cho họ bao nhiêu lợi nhuận sau khi đã trừ tất cả chi phí lãi vay và thuế TNDN. ROE còn được dùng để ước lượng tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp. Khi so sánh giữa ROA và ROE của doanh nghiệp nhà đầu tư cũng có thể thấy được hiệu quả trong việc làm tăng (giảm) lợi nhuận mà doanh nghiệp có được do tác động của đòn bẩy tài chính. Chỉ tiêu ROE được tính như sau:

ROE = Lợi nhuận ròng (EAT) / Vốn CSH bình quân  (2)

Ví dụ: ROE của công X, Y và công ty Z giai đoạn 2016 - 2021

Đối với chỉ tiêu ROE của ba công ty, chúng ta có thể thấy rõ sự khác biệt trong khả năng tạo ra lợi nhuận cho nhà đầu tư. Công ty Y trải qua một giai đoạn hoạt động không hiệu quả, mức độ sử dụng đòn bẩy tài chính cao dẫn đến sự biến động rất lớn trong ROE, đặc biệt khi doanh nghiệp thua lỗ thì phần thua lỗ dành cho nhà đầu tư lại càng nhiều hơn (năm 2020 ROE của công ty Y là -11,53%). Công ty Z sử dụng đòn bẩy tài chính thấp nên ROE cao hơn không nhiều so với ROA, cuối cùng với mức độ đòn bẩy tài chính vừa phải năm 2021 ROE của công ty X là 45.07% cao hơn so với ROA là 22.26%. Trong tình huống này ROE cả 3 công ty có sự khác biệt lớn so với ROA là do một phần tác động của đòn bẩy tài chính.

Ngoài 3 chỉ số trên dùng để phân tích khả năng sinh lời của doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể tham khảo thêm một số chỉ tiêu khác như:  Tỷ suất lợi nhuận trên cổ phiếu thường (ROCE); Tỷ suất lợi nhuận gộp…

Các chỉ tiêu về khả năng sinh lời của doanh nghiệp nhà đầu tư có thể tìm ở đâu?

Các chỉ tiêu về khả năng sinh lời sẽ không được thể hiện trên BCTC của doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể sử dụng các công thức ở phần trên để tính toán các chỉ tiêu này. Hiện nay khi tham gia đầu tư trên thị trường, các nhà đầu tư tại công ty cổ phần chứng khoán Bản Việt có thể xem và phân tích cách chỉ tiêu này trên nền tảng giao dịch Master Trade hoặc các trang thông tin về tài chính đáng tin cậy.

Một số lưu ý khi phân tích các chỉ tiêu về khả năng sinh lời của doanh nghiệp.

Doanh nghiệp có các chỉ tiêu về lợi khả năng sinh lời càng cao là càng tốt.

Xem xét sự thay đổi của các chỉ tiêu qua thời gian để đánh giá sự tăng/giảm và lựa chọn thời điểm đầu tư, như trình bày ở trên nếu bạn đầu tư vào công ty X vào năm 2016 có thể bạn sẽ thua lỗ trong khi đầu tư vào cuối năm 2019 thì khả năng cao bạn sẽ có lợi nhuận lớn.

So sánh các chỉ số về lợi nhuận của doanh nghiệp so với bình quân ngành, một doanh nghiệp “thượng hạng” là khi có các chỉ số này cao hơn vượt trội bình quân ngành và duy trì ổn định.

Kết hợp với các chỉ số định giá để xem liệu doanh nghiệp sinh lời tốt giá có hấp dẫn để đầu tư hay không?

Powered by Froala Editor