Đội lái là gì? Nhận biết các thủ thuật của một cổ phiếu có đội lái

Nhắc đến thị trường chứng khoán thì không thể thiếu sự góp mặt của các nhà đầu tư cá nhân hay các nhà đầu tư nhỏ lẻ vì họ chiếm đa số thị trường. Họ thường ít vốn, ít điều kiện để tiếp nhận các thông tin chuẩn xác, trong khi thị trường liên tục phát triển nhanh, đi kèm đó là những hành vi thao túng giá của các “đội lái” ngày càng tinh vi và phức tạp. Lợi dụng tâm lý FOMO của các nhà đầu tư nhỏ lẻ trước những cổ phiếu tăng 30% - 50% hoặc gấp đôi tài khoản trong một thời gian ngắn, không ít nhà đầu tư đã dính bẫy khi đu đỉnh, mắc kẹt mãi không thể về bờ thậm chí cháy tài khoản. Vậy “đội lái” là ai ? Cách nhận biết các thủ thuật của một cổ phiếu có đội lái là gì? Liệu có kẽ hở nào trong quy định của pháp luật khiến cho các đội lái dễ dàng thao túng giá cổ phiếu?

Đội lái chứng khoán là gì?

“Đội lái” là một khái niệm khá quen thuộc với nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể nắm bắt hay nhận ra được hành tung của đội lái bởi các đội lái khá kín đáo, thủ thuật tinh vi và đòi hỏi nhận biết qua tham chiếu chuyên môn hoặc người chơi đã tồn tại đủ lâu trên thị trường chứng khoán mới có thể nhận thấy được. Để có khả năng thao túng được cả một thị trường chứng khoán, các thành viên đội lái phải có đủ các tiêu chí sau: có chuyên môn sâu, quan hệ rộng và tiềm lực tài chính mạnh. Họ liên kết với nhau để tạo các cơn sóng giá chứng khoán. Đội lái đôi khi có thể liên kết với công ty niêm yết, công ty chứng khoán và các môi giới chứng khoán kéo hoặc dìm giá cổ phiếu để hưởng lợi.

Xuất thân của đội lái cũng khá đặc biệt: họ thường là cổ đông nội bộ của các công ty (nhân viên, ban lãnh đạo), những nhóm nhà đầu tư có thâm niên và kể cả các quỹ đầu tư trên thị trường.

Đáng nói là hoạt động của đội lái là hành vi trái pháp luật nhưng đến nay vẫn phổ biến nhờ các kẽ hở pháp lý. Việc thao túng chứng khoán có thể cấu thành tội trạng và bị phạt bởi Ủy ban chứng khoán. Tuy nhiên, trên thực tế, việc kết tội này khá khó khăn do khó xác định bằng chứng rõ ràng (thao túng chứng khoán thông qua việc mua bán cổ phiếu với số lượng lớn – hành vi này không sai luật).

Các thủ thuật của đội lái

Các chiêu thức làm giá của đội lái bao gồm:

Giai đoạn 1: Lựa chọn con mồi phù hợp

Đội lái sẽ chọn những cổ phiếu đáp ứng những yếu tố “thiên thời, địa lợi” như: hoạt động trong ngành tương đối hấp dẫn, giá thấp, thông tin không minh bạch, khối lượng giao dịch chưa cao, vốn hóa thấp. Với những tiêu chí này, những mã cổ phiếu CP Penny sẽ vào tầm ngắm của đội lái. Và một điều quan trọng nhất mà đội lái chứng khoán sử dụng mã cổ phiếu này là do cổ phiếu niêm yết phải tập trung, ít bị chia tách.

VD: Các cổ phiếu họ Louis TGG, BII, LDP, AGM, SMT – một loạt cổ phiếu từ vịt trời hóa thiên nga. Giá của các CP này tương đối rẻ (như TGG từ trước tháng 7/2021 chỉ dao động từ 5 – 6 ngàn đồng/CP).

Sau khi tìm được cổ phiếu đáp ứng được các yếu tố trên thì đội lái sẽ tạo ra cung cầu ảo đối với mã cổ phiếu đó. Giữa đội lái và ban lãnh đạo công ty phát hành sẽ có các thỏa thuận ngầm, bên cạnh đó các cổ đông lớn sẽ nắm giữ nhiều cổ phiếu để thuận lợi cho việc tạo ra “sóng giả”.

Các thỏa thuận này có thể có những nội dung sau:

+ Đội lái yêu cầu ban lãnh đạo đưa ra các thông tin đúng thời điểm có lợi cho phương án làm giá. Việc tung tin sẽ làm con mồi để mắt tới, đặc biệt dễ gây chú ý với các nhà đầu tư nhỏ lẻ hay nhà đầu tư F0 bởi họ dễ bị xuôi theo các tin tức trên thị trường mà chưa có cách chọn lọc thông tin.

+ Các cổ đông lớn được yêu cầu không xả hàng vào thời điểm đẩy giá lên mà sẽ đồng thời phối hợp với ban lãnh đạo để đẩy giá chứng khoán. Tiếp tục đưa ra các tâm lý đám đông dựa trên môi giới chứng khoán. Lợi dụng tâm lý đầu cơ và FOMO, các môi giới chứng khoán bắt đầu thực hiện việc hô hào thông qua các kênh mạng, kêu gọi ‘bắt đáy” cổ phiếu.

Đây là những chiêu trò trong hoạt động đội lái chứng khoán liên kết với ban lãnh đạo, cổ đông lớn và những môi giới chứng khoán uy tín để đẩy giá nhằm mục đích thu lợi nhuận.

Ví dụ thực tế, năm 2021, chủ tịch Louis Holdings – ông Đỗ Thành Nhân thâu tóm một loạt doanh nghiệp trên sàn chứng khoán (TGG, BII, LDP, AGM, SMT). Đây là những công ty có quy mô nhỏ, kết quả tăng trưởng chậm nhưng từ khi về một nhà với nhóm Louis, những mã cổ phiếu này đã tăng phi mã trên sàn chứng khoán, đặc biệt là TGG và BII. TGG tăng vọt từ 5,000 đồng lên hơn 64,000 đồng qua những phiên tăng trần liên tiếp. Chỉ trong vài tháng, thị giá TGG đã tăng hơn 500%

Hình ảnh trên dễ dàng thấy mô hình cây thông tăng sốc, giảm sâu của TGG

Thời điểm này, trên các cộng đồng mạng, CP họ “Louis” được đông đảo cộng đồng quan tâm, dễ dàng cho việc thúc đẩy đà tăng của cổ phiếu.

Giai đoạn 2: Tạo sóng (Gom hàng – kéo – xả)

• Bước 1: Dìm giá

Đội lái sẽ được ban lãnh đạo chuyển nhượng hoặc cho tự mua một số lượng cổ phiếu nhất định. Sau đó, bán cổ phiếu với giá thấp để dìm giá và tạo cung cầu giả. Đội lái sẽ dừng tay đi đạt được mức giá mong muốn.

• Bước 2: Gom hàng

Sau khi đè giá xuống, đội lái bắt đầu gom hàng và cho giá đi lình xình trong một khoảng thời gian nhất định cho đến khi gom đủ số lượng theo kế hoạch. Trong giai đoạn này, giá đi ngang và khối lượng giao dịch thấp.

• Bước 3: Đẩy giá

Đội lái và doanh nghiệp sẽ phối hợp đưa các tin tức hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư trên thị trường. Lúc này cầu tăng, giá tự động được đẩy lên cao nhưng lượng cung được kiểm soát ở mức thấp do đội lái đã nắm giữ phần lớn và các cổ đông lớn cam kết chưa bán, giá cổ phiếu càng được đẩy lên đỉnh điểm. Khi giá liên tục tăng trần, tâm lý đầu cơ và FOMO khiến các nhà đầu tư nhỏ lẻ đổ tiền và mua cổ phiếu khiến cổ phiếu liên tục tăng kịch trần.

• Bước 4: Xả hàng

Khi các nhà đầu tư nhỏ lẻ ồ ạt mua đuổi để không bỏ lỡ cơ hội thì đội lái lại bắt đầu xả dần cổ phiếu đang nắm giữ cho những nhà đầu tư này. Cứ xả dần ra đến khi xảy ra hai trường hợp:

+ Các nhà đầu tư nhỏ lẻ lập tức bán ra ngay nhưng tất nhiên vẫn chậm hơn đội lái và kết thúc phiên hôm đó giá sẽ rớt thảm ở mức sàn hoặc gần sàn

+ Đội lái thực hiện đặt mua giá trần với volume lớn nhưng sau đó hủy lệnh và xả tràn lan bất chấp giá sàn và dư bán không ai mua

• Kết quả, đội lái thu được một khoảng lợi nhuận lớn, còn các nhà đầu tư nhỏ lẻ thoát hàng muộn hơn hoặc không kịp thoát hàng do FOMO theo nên thường vào sóng chậm nhịp. Đối với nhà đầu tư cá nhân, có 2 trường hợp khi đánh theo đội lái: những ai đã quen thuộc và nhạy bén thì thu được một khoảng lợi nhuận trong thời gian ngắn, hoặc may mắn thoát hàng không chịu tổn thất nặng hoặc chịu thua lỗ trong cuộc chơi này. Đây là rủi ro lớn nếu các nhà đầu tư không tuân thủ ký luật mà FOMO theo đám đông hoặc có xu hướng đầu cơ.

Làm thế nào để nhận ra cổ phiếu đang bị lái?

Một số yếu tố dễ nhận diện cổ phiếu lái:

Dấu hiệu 1: Cổ phiếu tăng trần liên tục nhưng thanh khoản những phiên tăng đầu tiên rất thấp - chỉ vài nghìn hay vài chục nghìn cổ được giao dịch. Đối với cổ phiếu đang bị dìm giá, mỗi phiên giao dịch đều có các lệnh đặt bán cổ phiếu rất to nhằm chặn không cho giá cổ phiếu tăng.

Dấu hiệu 2: Báo cáo tài chính của doanh nghiệp không có gì ấn tượng. Nếu doanh nghiệp chuyên tâm làm ăn, không dính dáng đến chuyện làm giá sẽ không sở hữu nhiều tài sản ảo như: công ty con, cho vay, đầu tư tài chính. Tài sản cố định cao là dấu hiệu cho thấy công ty thật sự chuyên tâm kinh doanh sản xuất, do đó khả năng cổ phiếu bị làm giá xảy ra thấp hơn. Dòng tiền sinh ra từ hoạt động sản xuất kinh doanh mới là đồng tiền sinh lời lâu dài. Trong dài hạn, những cổ phiếu này sẽ có giá trị bền vững, mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư.

Dấu hiệu 3: Giá của cổ phiếu bị đội lên quá cao so với bình thường. Để nhận biết cổ phiếu có bị lái hay không, chúng ta nên tìm hiểu kĩ về doanh nghiệp. Dù có tin tốt tới đâu mà cổ phiếu tăng phi mã liên tục trong thời gian ngắn thì nên xem lại.

Dấu hiệu 4: Công ty không có tin tức gì, nhưng khi cổ phiếu lên giá thì tin tức ra dồn dập. Thông thường khi đẩy giá lên cao sẽ xuất hiện một loạt tin tốt khiến nhà đầu tư phải để mắt tới, đặc biệt là nhà đầu tư F0 dễ bị quá nhiều thông tin bên ngoài làm ảnh hưởng cộng với tâm lý đầu cơ, FOMO nên dễ mắc bẫy trong trường hợp này.

Tuy nhiên, bản thân “đội lái” cũng có những rủi ro nhất định. Chủ yếu là do mâu thuẫn nội bộ, rò tỉ thông tin, không thuận để “tạo sóng”. Hoặc có những trường hợp, “đội lái” thay đổi mục đích, từ việc “tạo sóng”, biến thành cổ đông lớn, thôn tính doanh nghiệp.

Những kẽ hở trong quy định của pháp luật khiến cổ phiếu dễ bị đội lái thao túng

Thực tế, pháp luật Việt Nam có các điều luật xử phạt các hành vi vi phạm trên thị trường. Tuy nhiên, vẫn còn bất cập trong quy định về hoạt động chứng khoán, sơ hở cho các đối tượng lách luật.

Thứ nhất, hiện nay việc mở tài khoản chứng khoán rất dễ dàng, nên đội lái có thể thuê hoặc nhờ người khác mở rồi sử dụng các tài khoản này mua, bán để tạo cung cầu giả, đẩy giá lên cao nhằm thu lợi bất hợp pháp. Như trong vụ làm giá BII và TGG, đã có sự cấu kết thổi giá các mã cổ phiếu khi ông Nhân đã nhờ người thân mở nhiều tài khoản chứng khoán để mua bán chéo, tạo thanh khoản ảo, còn ông Nam (TGĐ Công ty CP chứng khoán Trí Việt) chỉ đạo cấp dưới thực hiện khớp lệnh mua bán.

Thứ hai, tội phạm về thị trường chứng khoán mang tính tổ chức, tinh vi gây thiệt hại cho nhà đầu tư và ảnh hưởng xấu đến thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, Bộ luật Hình sự đang quy định mức hình phạt liên quan đến hành vi thao túng thị trường chứng khoán còn rất thấp (phạt tiền cao nhất là 4 tỉ đồng, phạt tù cao nhất là 7 năm, phạt tiền bổ sung cao nhất là 250 triệu đồng), không đảm bảo sự răn đe, phòng ngừa, so với việc thu lợi bất chính từ việc thao túng giá cổ phiếu thì các mức xử phạt trên không là gì so với mức lợi khổng lồ mà họ thu được.

Thứ ba, tin tức trên mạng xã hội tràn lan, thiếu kiểm soát. Việc tung tin giả hay lôi kéo, kích động, hô hào trên các diễn đàn, hội nhóm diễn ra rất nhiều. Từ đó điều khiển và thao túng thị trường gây thiệt hại cho các nhà đẩu tư nhỏ lẻ.

Thứ tư, chưa có cơ sở pháp lý để xác định mức độ thiệt hại cho nhà đầu tư khi mua phải các mã chứng khoán bị làm giá làm căn cứ xác định thiệt hại.

Tham khảo: Chi phí cơ hội trong đầu tư chứng khoán

Nhà đầu tư có nên tham gia cùng đội lái?

Diễn biến của bất cứ hoạt động nào hầu như cũng có hai mặt tích cực và tiêu cực, đội lái cũng tương tự. Không thể phủ nhận đội lái tạo nên sự hưng phấn trên thị trường, tăng thanh khoản, kích thích đầu tư, nhiều “cơn sóng” của đội lái cũng mang lại lợi nhuận khá tốt cho nhà đầu tư nhỏ lẻ ăn theo. Ở những thị trường phát triển như Mỹ, đội lái tồn tại với cái tên “Market Marker”, đây là thành phần chính thức được pháp luật cho phép, nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường chứng khoán đều chấp nhận cuộc chơi có MM (Market Marker). Tuy nhiên, mặt tiêu cực của đội lái không hề nhỏ. Sự thao túng giá làm sai lệch bản chất cung cầu thật. Nhà đầu tư nhỏ lẻ thua lỗ, mất niềm tin vào tính minh bạch của thị trường.

Theo quan điểm cá nhân, nếu không thích mạo hiểm và muốn tồn tại lâu dài trên thị trường chứng khoán, chúng ta KHÔNG NÊN tham gia cùng đội lái, vì:

Thứ nhất, góp phần làm cho môi trường đầu tư trở nên lành mạnh. Bản chất của đội lái là thao túng giá làm ảnh hưởng đến mục tiêu đầu tư lành mạnh của nhà đầu tư và ảnh hưởng không nhỏ đến sự ổn định của thị trường tài chính. Việc đội lái xuất hiện phổ biến, mất kiểm soát dễ tiếp tay cho những vấn nạn như rửa tiền, tội phạm kinh tế.

Thứ hai, bảo toàn vốn đầu tư. Đối với nhà đầu tư mới tham gia vào thị trường, do thiếu kinh nghiệm, nếu mạo hiểm đánh theo đội lái dễ đối mặt với nguy cơ thua lỗ nặng nề, ảnh hưởng tới tâm lý đầu tư. Còn với nhà đầu tư có kinh nghiệm, có thể nhận ra cổ phiếu lái từ sớm để theo và thu được mức lợi nhuận ổn trong thời gian ngắn; tuy nhiên, nó như con dao hai lưỡi vì chúng ta không thể biết chắc chắn đội lái sẽ làm gì tiếp theo. Đội lái có thể xả hàng trước 4 – 5 phiên khiến ta không thể trở tay kịp và bị kẹp hàng. Theo kinh nghiệm thực tế, chơi cổ phiếu lái nên bán ở T3 và không nên mua vào khi cổ phiếu đã tăng trần 5 – 7 phiên liên tục.

Powered by Froala Editor